Deze zomer kan je met ons enkele van de mooiste begijnhoven in Vlaanderen bezoeken. Waarom zetten we die in de kijker? Omdat de begijnenbeweging, die ontstond in de 13de eeuw, vandaag de dag nog steeds relevant is. Verworven rechten voor minderheidsgroepen, maar ook voor vrouwen staan wereldwijd onder druk. Belangrijk dus om hun inspirerend verhaal opnieuw te vertellen!
De begijnenbeweging ontstond niet als een bewuste strijd voor emancipatie, maar als een unieke samenlevingsvorm die vrouwen een ongekende mate van zelfstandigheid bood. In een tijd waarin huwelijk en kloosterleven vrijwel de enige levensopties waren, creëerden de begijnen een alternatief. In de 13de eeuw vond in onze regio een maatschappelijke verschuiving plaats die vaak over het hoofd wordt gezien. Door de kruistochten en oorlogen vielen veel mannelijke slachtoffers, terwijl verbeterde medische zorg en leefomstandigheden ervoor zorgden dat meer vrouwen bleven leven. Dit leidde tot een overschot aan vrouwen, waarvoor de traditionele samenleving geen pasklare oplossing bood. Buiten het huwelijk of het klooster waren er amper mogelijkheden. Het begijnhof bood echter een nieuw perspectief: een gemeenschap waarin vrouwen zelfstandig konden wonen en werken, zonder de verplichtingen van een religieuze orde of een echtgenoot.
De begijnhoven ontwikkelden zich uit een veranderende visie op het religieuze en maatschappelijke leven. Veel mensen verlangden naar een terugkeer naar de oorspronkelijke beleving van het christendom, als reactie op de rijke abdijen die als corrupt werden beschouwd. In deze context vonden vrouwen die niet wilden of konden trouwen een manier om samen te leven, hun eigen inkomsten te voorzien en religieus actief te zijn zonder de strikte regels van een kloosterorde.
Hoewel de begijnenbeweging geen expliciete emancipatiebeweging was, resulteerde ze wel in een ongekende mate van economische en intellectuele zelfstandigheid voor vrouwen. Begijnen hadden de vrijheid om te werken, eigendom te bezitten en zich intellectueel te ontplooien, wat in veel opzichten vooruitliep op latere maatschappelijke ontwikkelingen.
We zetten hun verhaal graag in de kijker omdat het ons herinnert aan het belang van sociale en economische autonomie. Emancipatie ontstaat vaak niet uit een bewuste strijd, maar uit nieuwe maatschappelijke dynamieken die ruimte scheppen voor verandering. Kleine, lokale initiatieven kunnen uitgroeien tot bredere sociale verschuivingen, waardoor nieuwe vormen van samenleven mogelijk worden.
De begijnenbeweging toont hoe maatschappelijke omstandigheden onbedoeld nieuwe mogelijkheden kunnen creëren. Hun geschiedenis laat zien hoe alternatieve gemeenschappen kunnen ontstaan en de bestaande sociale conventies uitdagen. In die zin zijn de begijnen niet zomaar een historisch fenomeen, maar een tijdloos voorbeeld van vrouwelijke veerkracht en autonomie.
Sander Gheysen, stagiair sociaal werk HOGent
Hieronder kan je al onze bezoeken vinden.
