Het belang van kunst in een samenleving: waarom we doen wat we doen.
Milan Lambrecht
Het is de missie van Amarant om kunst en cultuur vanzelfsprekend te maken voor iedereen. Die missie is geen hol omhulsel. We zijn ervan overtuigd dat kunst- en cultuurparticipatie een remedie kan zijn voor uiteenlopende maatschappelijke problemen.
Die overtuiging krijgt de laatste jaren steeds meer wetenschappelijke voeten in de grond. In 2019 publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een rapport dat de rol van kunstparticipatie bij het bevorderen van gezondheid en welzijn wereldwijd onderzocht. De conclusie? Kunst- en cultuurparticipatie blijkt een bijzonder sterke aanpak in de bevordering van een goede gezondheid, de verbetering of preventie van een reeks mentale en fysieke en lichamelijke gezondheidsproblemen, en de behandeling van chronische aandoeningen bij alle leeftijdscategorieën. Die bevindingen maken duidelijk dat kunstparticipatie geen nice to have maar een need to have is; geen leuk extraatje als aanvulling bij medicatie, maar een belangrijk element in een holistische benadering van de gezondheidszorg. Het rapport van de WHO is een duidelijk signaal, en tegelijk een krachtig pleidooi voor een meer synergetische samenwerking tussen de gezondheidszorg en de kunstsector.
Kunstparticipatie is echter voor niet iedereen evident. Om aan de belofte in onze missie te voldoen, willen we bij Amarant dan ook actief inzetten op het bereiken van doelgroepen die geen of minder kansen krijgen om aan kunst- en cultuurparticipatie te doen. Met ‘Kunst is voor altijd’ trekken we naar het woonzorgcentrum. Daar brengen we onze deelnemers samen rond verhalen. De kunst die we meebrengen is het middel, het doel is gesprek en verbinding. Met goede reden.
Eenzaamheid groeide de laatste twee decennia uit tot een algemeen maatschappelijk probleem. In 2018 stelde Het Verenigd Koninkrijk een minister van Eenzaamheid aan. Dat hebben we in België (nog) niet, maar ook hier merken we een significante stijging van eenzaamheidsklachten. Bijna 1 op 8 van de Belgische ouderen voelt zich meestal of altijd eenzaam (Statbel, 2022). Die klachten uiten zich in gevoelens van isolement, verdriet, machteloosheid, hulpeloosheid en leegte. Maar eenzaamheid brengt ook fysieke gevolgen met zich mee. Zo vergroot eenzaamheid de kans op hart- en vaatziekten en een beroerte en de impact van eenzaamheid op de mortaliteit is te vergelijken met die van obesitas, roken, en fysieke inactiviteit (Van Amelsvoort 2020).
In kleine groepjes over kunst praten kan banaal lijken, maar de effecten die wij zien tijdens de sessies die wij organiseren in twee naburige woonzorgcentra bewijzen dat er veel meer achter zit. Deelnemers kunnen hun hart luchten, vinden elkaar en scheppen diepe banden. Dat heeft een zichtbaar effect op hun welbevinden.
Onderzoek bij onze noorderburen bevestigt onze bevindingen in de praktijk: kunstparticipatie en -beleving in groep stimuleren een intens gevoel van volledig opgaan in vreugdevolle momenten en kunnen diepe banden scheppen tussen de mensen die deze momenten met elkaar delen delen. Ze maken dat ouderen zich verbonden voelen met de wereld om hen heen en geven hen het gevoel dat ze er nog steeds een plaats in hebben. Ze verhogen eveneens de levenskwaliteit van ouderen in instellingen voor langdurige zorg (Groot et al 2021).
Referenties
- Groot, B.; de Kock, L.; Liu, Y.; Dedding, C.; Schrijver, J.; Teunissen, T.; van Hartingsveldt, M.; Menderink, J.; Lengams, Y.; Lindenberg, J.; et al. (2021). The Value of Active Arts Engagement on Health and Well-Being of Older Adults: A Nation-Wide Participatory Study. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18.
- Fancourt, D., & Finn, S. (2019). What Is the Evidence on the Role of the Arts in Improving Health and Well-Being.
- Statbel. (2022, 15 februari). Nieuwe enquête brengt eenzaamheid, geluksgevoel en tevredenheid van de Belgen in kaart.
- Van Amelsvoort, T. A. M. J. (2020). Eenzaamheid is ongezond. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 62.
- Vlaamse Ouderenraad (z.d.). Bijna 1 op 8 Belgische ouderen kampt met eenzaamheidsgevoelens.
- Vlaamse overheid – Departement Zorg (z.d.). Samen tegen eenzaamheid: een klein gebaar, een grote impact.