Over de hele wereld zoeken mensen contact met muzikale klanken: van popmuziek, Afrikaanse gospel, volksmuziek, jazz of klassieke muziek tot obscure metal en noise. Muziek wordt eindeloos vermenigvuldigd door grammofoonplaten, magneetbanden, cassettes, cd’s, computers, mp3-spelers, iPods en, in het internettijdperk, platformen als YouTube, MySpace of Spotify.
Er is een overvloed aan klanken en muziek, voor iedereen en op elk moment. Toch is echt luisteren moeilijker geworden. We leven in een wereld die geconfronteerd wordt met een overdaad aan visuele prikkels. Door de massale consumptie van visuele media worden we voortdurend door beelden verleid. De focus wordt afgeleid van het aandachtig spreken en luisteren naar het eindeloos kijken naar iets wat plezier oplevert. Nooit eerder zaten mensen zo aan beeldschermen gekluisterd. De grote meerderheid van de westerse bevolking heeft een smartphone die veelvuldig wordt gebruikt. Televisieprogramma’s kennen hoge kijkcijfers, serieproducenten als HBO en Netflix hebben miljoenen vaste kijkers en YouTube wordt dagelijks een miljard uur bekeken. We zien veel mensen die door meerdere schermen naar de wereld kijken en daardoor gaan lijken op toeschouwers die er minder actief aan deelnemen. Dit is niet noodzakelijk altijd een kwalijke evolutie, maar het leidt wel tot een onderbelichting van het auditieve. Het beeld domineert immers steeds vaker het geluid, de klank en de gerichte aandacht voor muziek.
Tomas Serrien vraagt zich in deze lezing af hoe het komt dat de beeldcultuur zo overheerst en wat de gevolgen daarvan zijn op ons mens-zijn. Hij spreekt over een auditieve crisis. Aan de hand van de filosofie van Edmund Husserl kijkt hij naar onze westerse denkgeschiedenis en ontrafelt een sterke neiging van de wetenschap en filosofie om de wereld te abstraheren en te visualiseren. Deze reductie heeft niet alleen vergaande gevolgen op de manier waarop we luisteren, maar heeft ook de studie van geluid en muziek fundamenteel beïnvloed. Visuele metaforen en abstracte analyses verengen de muziekwetenschap en hebben als gevolg dat de betekenis van klanken vervaagt.
Serrien pleit voor een radicale nieuwe methode om klank en muziek te benaderen. Aan de hand van diverse muziekstukken tracht hij aandachtig te luisteren en stap per stap te onderzoeken of je iets zinvol kan zeggen over onze ervaringen met muziek. Zijn muziekfilosofie probeert niet alleen een antwoord te bieden op de auditieve crisis maar tracht geluid, klank en muziek eindelijk de aandacht te geven die ze verdienen.
In samenwerking met de Gentse Cultuurvereniging
